Motorlu Taşıtlar

Motorlu taşıt veya otomotiv taşıtı olarak da bilinen motorlu taşıt kendinden tahrikli bir araç olup genellikle tekerlekli, demiryolu üzerinde çalışmayan (tren veya tramvay gibi) ve insan veya kargo taşımacılığı için kullanılır. Aracın tahriği genellikle bir içten yanmalı motor veya elektrik motoru veya ikisinin birlikte olduğu hibrit elektrik araç ve plug-in hibritlerle yapılır. Yasal sınıflandırmaya göre motorlu araçlar genellikle arabalar, otobüsler, motosikletler, arazi araçları, hafif kamyon ve normal kamyonlardır. Bu sınıflandırmalar, her ülkenin yasal kodlarına göre değişiklik göstermektedir. ISO 3833: 1977, kara yolu taşıtı tipleri, terimleri ve tanımları için standarttır. Genel olarak, engelli kişilerin bir operatör ruhsatına sahip olmalarını veya etiket ve sigorta gerektirmelerini önlemek için motorlu tekerlekli sandalye’ler yasalarca özellikle motorlu taşıt sayılmaz. (2011 itibarıyla), arazi araçları ve ağır inşaat ekipmanı dışında dünyada bir milyardan fazla motorlu araç kullanıldı. ABD yayıncısı Ward's, 2019 itibarıyla dünyada 1.4 milyar binek otomobillerin kullanımda olduğunu tahmin etmektedir. 2010 yılında küresel araç sahipliği 1000 kişi başına 148 araçtı. Çin, Eylül 2018 sonunda kaydedilen 322 milyon motorlu araçla dünyanın en büyük motorlu taşıt filosuna sahiptir. Amerika Birleşik Devletleri, 2016 yılında 1000 kişi başına 832 araçla dünyanın en yüksek kişi başına araç mülkiyetine sahiptir. Ayrıca Çin, 2009 yılında dünyanın en büyük yeni otomobil pazarı haline geldi. 2011 yılında, Çin önderliğinde 18,4 milyon motorlu araç üretilenle, toplam 80 milyon otomobil ve ticari araç üretildi.

Yetmişe yakın türü olan kedilerin her bir ırkı, kendine özgü görünüm ve karakter özelliklerine sahip. Bazı kedi türleri ve özellikleri

Otomobiller

Otomobil, yolcu veya yük taşımak üzere tasarlanmış, motorlu ve tekerlekli kara ulaşım aracı. Otomobil, yakıtla çalışan bir motor sayesinde hayvan gücü kullanılmadan, itmeden veya çekmeden hareket edebilen ve üzerindekileri de taşıyabilen bir taşıttır. Halk arasında -ve bundan sonra bu maddede de- "araba" olarak isimlendirilir ve bilinir. Genel olarak otomobiller içten yanmalı motorlarla ve dört lastiğin dönmesiyle çalışır. Ancak 2001 yılı itibarıyla, hibrit motorlu otomobiller satılmaya başlamıştır. Elektrikle çalışan hibrit motorlar için şu an Amerika Birleşik Devletleri de başta olmak üzere, birçok ülke vergilerini minimuma indirmiş ve ücretsiz elektrik dolum istasyonlarını otoparklara ve benzincilere yerleştirmiştir. 3 teker üzerinde hareket edebilen arabalar da üretildi, ancak ortaya çıkan denge ve dayanıklılık sorununa bağlı olarak kullanışlı olamadığı için yaygınlık kazanamadı.

Tırlar

TIR (Fransızca: Transports Internationaux Routièrs, Türkçe çevirisi: Uluslararası Karayolu Taşımacılığı), Birleşmiş Milletler bünyesindeki Uluslararası Nakliyat Birliği (IRU) tarafından 15 Ocak 1959 tarihinde Cenevre'de imzalanan bir anlaşma. Bu anlaşma 11 ülke (Avusturya, İsveç, Portekiz, Bulgaristan, Finlandiya, Macaristan, Fransa, Malta, İsviçre, Tunus ve Yugoslavya) arasında imzalanan birleşik taşımacılığına (kara yolu, demiryolu, havayolu, denizyolu) ve konteyner kullanılmasına izin veren bir sözleşmedir. Uygulamada bu anlaşmaya dahil ülkelerin kara yolu vasıtaları, vasıtada yüklü bulunan gümrüklü eşyanın cinsini, miktarını, mahiyetini belirten bir TIR karnesiyle yine vasıtanın belli yerlerine takacakları TIR plakaları taşırlar. TIR karnesinde belirtilen ve vasıtada yüklü bulunan eşyanın gümrük kontrolü mahreç ülkede yapılmakta, varış noktasına kadar güzergahta bulunan ülkelerin gümrüklerinde sadece harici kontroller (şüpheli durumlar hariç) yeterli olmaktadır. Bu buluş ülkelerarası ticari eşya nakliyatını çok kolaylaştırmış ve hızlandırmıştır. Aranan tek husus, TIR plakası taşıyacak kamyon ve konteynerlerin sözleşmeye bağlı teknik şartnamede belirtildiği şekilde eşyayı koruyucu teçhizatı havi olmasıdır.

Otobüsler

Otobüs, kara yolu taşıma yönetmeliğine göre sürücü dahil 17 kişiden fazla yolcu kapasitesi olan motorlu kara taşıtıdır. Ortalama araba veya furgonlardan önemli ölçüde daha fazla yolcu taşımak üzere tasarlanmıştır. Otobüslerin kapasitesi 300 yolcuya kadar çıkabilir, ortalama bir otobüs genellikle 30 ile 100 arasında yolcu taşır. Türkiye Cumhuriyeti hukuk kurallarına göre bu aracı kullanacak sürücülerin E sınıfı ehliyete, SRC belgesine sahip olması ve en az 26 yaşından gün alması gereklidir. En yaygın tip, daha büyük yükler taşıyan çift katlı otobüs, körüklü otobüs, daha küçük yükler taşıyan midibüsler ve minibüsler, tek katlı otobüs'tür. Şehirlerarası otobüs daha uzun mesafeli hizmetler için kullanılır. Şehir içi toplu taşıma otobüsleri ve şehirler arası otobüsler gibi birçok otobüs türü ücretlidir. İlkokul veya ortaokul otobüsleri, orta öğretim sonrası eğitim kampüsü ve servis otobüsleri gibi diğer türler ücretsizdir. Birçok yargı bölgesinde, otobüs şoförleri, normal bir sürücü belgesinin ötesinde özel bir büyük araç ruhsatı gerektirir. Otobüsler, toplu taşıma otobüs servisi, şehirlerarası otobüs servisi, öğrenci taşımacılığı, özel kiralama veya turizm için kullanılabilir. Promosyon otobüsleri otobüs reklamı ve siyasi kampanyalar için kullanılabilir ve diğerleri, tur araçları da dahil olmak üzere çok çeşitli amaçlar için özel olarak işletilir. 1820'lerden itibaren atlı otobüsler, ardından 1830'larda buharlı otobüsler ve 1882'de elektrikli troleybüsler kullanıldı. İlk içten yanmalı motorlu otobüsler veya motorlu otobüsler 1895'te kullanıldı. Son zamanlarda, hibrit elektrikli otobüsler, yakıt hücreli otobüsler ve elektrikli otobüslerin yanı sıra sıkıştırılmış doğalgaz veya biyodizel ile çalışan otobüslere ilgi artıyor. 2010'lardan itibaren, otobüs üretimi giderek küreselleşiyor ve yeni tasarımlar tüm dünyada ortaya çıkıyor.

Kamyonlar

Kamyon, ağır yük taşımaya yarayan motorlu araçtır. Otomobil prensibine göre çalıştıklarından teknik sınıflandırmada büyük yük otomobili olarak tanımlanırlar. Türkçede genellikle uluslararası kara yolu taşımacılığında kullanılan, çok dingilli uzun kamyonlara tır denir. Bu sözcük Türkçeye TIR anlaşması gereğince TIR levhası taşıyan ve uluslararası taşımacılık yapan uzun kamyonlardan geçmiştir. Daha küçük çeşitler, bazı otomobillere mekanik olarak benzer olabilir. Ticari kamyonlar çok büyük ve güçlü olabilir ve çöp kamyonları, itfaiye araçları, beton mikserleri ve emmeli ekskavatörler gibi özel ekipmanlarla monte edilmek üzere yapılandırılabilir. ABD, Kanada ve Meksika'da dizel motorlu küçük ve orta boy kamyonlar bulunsa da, şu anda kullanılan kamyonların çoğu hala benzinli motorla çalışıyor. Elektrikli kamyonların pazar payı hızla büyüyor, 2027 yılına kadar küresel olarak %7'ye ulaşması bekleniyor. Avrupa Birliği'nde, araç ağırlığı 3,5 tona (3,4 uzun ton; 3,9 kısa ton) kadar olan araçlar, hafif ticari araçlar ve geniş ticari araç olarak bilinir.

Trenler

Tren, raylar üzerinde bir ya da birkaç lokomotif tarafından çekilen veya itilen vagonlardan oluşan ulaşım aracı. Tren kelimesi Türkçe ve diğer dillere Latince trahereden (çekmek) türeyen eski Fransızca trahinerden gelmiştir. Sol üstten saat yönünde: Yolcu trenini çeken elektrikli lokomotif (Rusya), İsviçre 'de bir raylı sistem, Almanya'da bir monorail, ABD'de restore edilmiş bir buharlı tren, Hindistan'dan bir metro treni, Yeni Zelanda'da yük treni çeken bir dizel lokomotifi Trenlerin kökleri vagon yolu'na kadar gitmektedir. Bu, demiryolu rayları kullanıyordu ve gücü atlı tramvay ya da kablo demiryolu ile çekiliyordu. Tren, dünyada ilk kez 1800'lü yılların başında, İngiltere'de kullanılmaya başlanmıştır. Tren, Richard Trevithick adında bir mühendis ile İngiltere'nin Pennydarran bölgesinde bir maden sahibinin iddialaşmaları yüzünden doğmuştur. Mühendis Trevithick, 10 ton ağırlığındaki demir yükü, kendi yaptığı buharlı lokomotif ile Pennydarran'dan Cardiff'e kadar raylı bir yol aracılığıyla hiç zorlanmadan taşıyabileceğini iddia ediyordu. Böylece 6 Şubat 1804 tarihinde Tram-Waggon adlı bir lokomotif 10 tonluk demir yükü ve ayrıca 70 yolculu bir arabayla Cardiff'ten hareket etti. 16 km uzunluğundaki Pennydarran-Cardiff yolu, beklemeler ve tamirler de hesaba katılırsa, tam 5 saatte aşılabildi. Elde ettiği bu başarılı sonuca karşın Trevithick'in şansı yaver gitmemiş bu yeni makineyi daha fazla geliştirememiş ve böylece makinenin o günlerdeki yaygın ulaşım aracı hayvanlardan daha üstün ve etkin olduğunu ispatlayamamıştır. İşte bu nedenledir ki, trenin bulunuşu, başka bir İngiliz'e, George Stephenson'a mal edilir. George Stephenson, daha sonraki yıllarda, peron, lokomotif ve vagon tasarımları çizmiş ve bunları gerçekleştirmiştir. Böylece o günün buharlı lokomotifi... gelişimin bir simgesi halini almıştır. Stephenson, 27 Eylül 1825 tarihinde yalnızca yolcu ve yük taşıyarak Dünya'nın ilk demiryolu taşımacılığını gerçekleştiren treni, İngiltere'deDarlingthon ile Stockton arasında kullanmıştır. Yine Stephenson, bu tarihten beş yıl sonra saatte 24 km hızla gidebilen ve Rocket adını taşıyan yeni bir lokomotif modeliyle büyük ticari önemi olan Liverpool-Manchester hattındaki yarışmayı kazanmıştır. Fakat Yuval Noah Harari Hayvanlardan Tanrılara - Sapiens kitabında (sayfa 348) ilk ticari trenin Liverpool ile Manchester arasında 1830 da faaliyete geçtiğini yazar.

Motosikletler

Motosiklet, iki ya da üç tekerlekli, bisiklet benzeri, içten yanmalı motora sahip bir ya da iki kişilik ulaşım aracıdır. İlk örnekleri bisikletlere motor takma girişimleriyle ortaya çıkmıştır. 1869 yılında ABD Massachusetts’li Sylvester Roper buhar gücüyle çalışan motosiklet benzeri bir taşıtı geliştirmeye çalışmıştır. 1893 yılında Felix Millet beş silindirli bir motoru bir bisikletin ön tekerleğine takarak bugünkü motosiklete oldukça benzeyen bir taşıt gerçekleştirmiştir. Başarılı ilk iki tekerlekli motorlu taşıt tasarımını Fransız mucitler Michael ve Eugene Werner gerçekleştirmiştir. Werner kardeşler aracın motorunu, kadronun altına iki teker arasına yerleştirdiler. O tarihten sonra motosiklet tasarımlarında motor hep aynı yerde kalmıştır. Üretilen motosikletlerde tip ayrımından çok kullanıcıların tercihleri öne çıkmaktadır. Örneğin hem gezi hem de spor motosikletlerinin özelliklerini tek motosiklette barındırma çabası sonucu üretilen gezi-spor motosikletleri çok fazla motor sever tarafından tercih edilmektedir. Tabii ki bu motosiklette gezi motosikletinin sürüş rahatlığı olmamasının yanında bir spor motosikletteki hız da beklenmemelidir. Sonuç olarak gezi motosikletinden daha iyi performansa sahip olup spor motosikletinden daha iyi sürüş rahatlığı sunan bir motosiklettir.

Uçaklar

Uçak veya tayyare; hava akımının başta kanatlar olmak üzere kanat profilli parçaların alt ve üst yüzeyleri arasında basınç farkı oluşturması sayesinde havada tutunarak yükselebilen, uçma özellikli motorlu bir hava gemisi ve hava taşıtıdır. Pistonlu ya da jet motorlu, sabit kanatlı ve havadan ağır pek çok hava taşıtı uçak kategorisine dahildir. Günümüzde en temel uçak tipleri, yolcu uçağı, savaş uçağı, kargo uçağı olarak bilinirken, farklı coğrafi şartlara göre özelleştirmiş uçaklar da mevcuttur. Uçağın ana parçaları havada tutunabilmeyi sağlayan kanatlar, kanatları dengede tutmaya yarayan kuyruk, uçağın durum ve pozisyonunu değiştiren uçuş kumandaları ve gerekli itmeyi sağlayan uçak motoru, pervane gibi elemanlardır. Yolcuları ve yükü barındıran gövde ile uçuş ekibi ve uçuş sistemlerini barındıran kokpit uçağın ana bölümlerindendir. Yıldız tipi motor, boksör tipi motor, sıralı motor, turboprop, elektrik motoru, pistonlu motor, jet motoru, roket motoru, turbofan, gaz türbini, ramjet, scramjet motorları yaygın uygulanır. Wright Kardeşler, 1903'te "havadan ağır ilk sürekli ve kontrollü uçuş"lu ilk uçağı Wright Flyer'i icat etti ve uçurdu. Onlar projelerini Otto Lilienthal ve George Cayley'nin eserleri üzerine inşa ettiler. Birinci Dünya Savaşı'ndaki sınırlı kullanımının ardından uçak teknolojisi gelişmeye devam etti. Uçaklar, II. Dünya Savaşı'nın tüm büyük savaşlarında yer aldı. İlk jet motorlu uçak, 1939'da sunulan Alman Heinkel He 178'di. İlk jet motorlu yolcu uçağı olan de Havilland Comet, 1952'de tanıtıldı. İlk geniş çapta başarılı ticari jet olan Boeing 707, 50 yılı aşkın bir süredir ticari hizmetteydi.

Traktörler

Traktör, tarla, bahçe, bağlarda ve şehirlerin parklarında kullanılan tarım aletlerine (pulluk, orak makinesi, mibzer, pülverizatör, ekin biçme makinesi vb.) çekicilik yapan kendinden itimli motoru olan kara taşıtıdır. Lokomobiller traktörlerin ilk öncüleri sayılsa da, İçten yanmalı motoru olan ilk traktörü 1892 yılında ABD’de Iowa’lı John Froehlich yapmıştır. Çalışma ilkesi otomobillerden pek farklı olmamasına karşın yine de karakteristik özellikleri vardır. Yerden oldukça yüksek dingillere oturtulmuş dar kesitli karoser, ön tekerlere oranla çok büyük derin yivleri olan arka tekerlekler en belirgin özellikleridir. Arka tekerleklerin bu şekli aracın her türlü arazi koşulunda ve yumuşak zeminde patinaj yapmadan ve devrilmeden çalışmasını sağlar. Bazı özel şartlara göre paletli traktörler de vardır. Paletler traktörün ağırlığını daha geniş bir alana yaydıklarından üzerinden geçtiği toprağın sıkışıp kalmasını önler ve traktörün toprağı daha iyi kavramasına yardımcı olur.

Minibüsler

Minibüs, kişisel taşımacılık ile geleneksel otobüs taşımacılığı arasında bir noktaya düşen, genellikle otobüslerdeki gibi belli bir güzergâhı olan, fakat otobüslere ek olarak yolcu indirip bindirmek için herhangi bir yerde durabilme özelliği olan ve kalkış-varış vakitleri belirli olmayan bir ulaşım aracıdır. Dolmuşlar, standart 4 koltuklu arabalardan minibüslere kadar çeşitli boylarda olabilir. Rusya'daki adı "marşrutka"dır (маршрутка). "Güzergâhlı taksi" anlamına gelen "marşrutnoye taksi"nin (маршрутное такси) kısaltılmış hâlidir. Dolmuş taşımacılığı ilk olarak yoğun göç ile hızlı nüfus artışının yaşandığı ve şehrin alan olarak büyüdüğü bir dönemde İstanbul'da başlamıştır. Devletin ulaşım yatırımlarının yetersiz oluşu ve şehirde otobüs ve tramvay taşımacılığı yapan İETT'nin ihtiyaca cevap verememesi sonucunda halkın kendisinin bulduğu bir ulaşım çözümüdür. Önceleri otomobillerin, zamanla minibüslerin de kullanıldığı dolmuş taşımacılığında yola çıkmadan önce bütün koltukların dolması beklenir ve araç tamamıyla dolmadan hareket edilmezdi. Bu nedenle kullanılan araçlara dolmuş denilmiştir.

Helikopterler

Helikopter, dikey kalkış ve iniş yapabilen döner kanatlı bir hava taşıtıdır. İsmin kökü Yunancada heliko pteron yani hareketli kanatlar anlamından gelir. Fransız Gustave Ponton d'Amécourt tarafından 1861'de ortaya atılmıştır. 1907 yılında Fransız Paul Cornu ilk motorlu helikopteri uçurmuştur. Helikopterde yatay olarak dönen helikopter rotor sistemi tarafından sağlanan taşıma ve itme vardır. Bu, helikopterin dikey olarak kalkmasına ve inmesine (VTOL), havada asılı kalmasına ve ileri, geri ve yanal olarak uçmasına izin verir. Bu özellikler, helikopterlerin, sabit kanatlı hava aracı olaram birçok STOL (Kısa Kalkış ve İniş) veya STOVL (Kısa Kalkış ve Dikey İniş) özelliklerinin pist olmadan veya izole alanlarda kullanılmasına izin verir. 1942'de Sikorsky R-4, tam ölçekli üretime ulaşan ilk helikopter oldu. Daha önceki tasarımların çoğunda birden fazla ana rotor kullanılmasına rağmen, dikey bir anti-tork kuyruk rotorunun eşlik ettiği tek bir ana rotorun konfigürasyonu (tek kanatlı monokopter ile karıştırılmaması gereken tek kanatlı helikopter) en yaygın helikopter konfigürasyonu haline geldi.Bununla birlikte, tandem rotor veya enine rotor konfigürasyonlarında ikiz ana rotorlu helikopterler (bikopterler), monorotor tasarımından daha yüksek taşıma kapasitesi nedeniyle bazen kullanılmaktadır. Ayrıca koaksiyel rotorlu, tiltrotorlu ve bileşik helikopterler de günümüzde uçmaktadır. Quadkopter'lere (dörtlü helikopterler) 1907 yıllarında Fransa'da öncülük edildi ve diğer multicopter türleri ile birlikte esas olarak dron gibi özel uygulamalar için geliştirildi. Buna karşılık, cayrokopter ve jirokopter, uçağı ileriye doğru itmek için ayrı bir itme sistemine dayanan bir rotora sahiptir.

Gemiler

Gemi dünya denizlerini, okyanuslarını, nehir, göl ve diğer yeterince derin su yollarını dolaşan, mal veya yolcu taşıyan veya savunma, araştırma ve balıkçılık gibi özel görevleri yapan büyük bir deniz taşıtı’dır. Gemiler genellikle boyut, şekil, yük kapasitesi ve amaca göre teknelerden ayrılır. Yelken çağı'nda "gemi", en az üç Kabasorta arma‘lı direkleri ve tam cıvadra yelken planıyla yelkenli gemi olarak tanımlanır. Gemiler keşif, ticaret, savaş, göç, kolonizasyon, emperyalizm ve bilim'i destekledi. 15. yüzyıldan sonra, Avrupalı denizciler aracılığıyla Amerika'dan ve Amerika'ya gelen yeni mahsuller dünya nüfus artışına önemli ölçüde katkıda bulundu. Yük gemisi dünya ticaretinin en büyük kısmından sorumludur. 2016 itibarıyla, 49.000'den fazla ticaret gemisi vardı, bu ise toplamda neredeyse 1.8 milyar ölü ağırlık ton’du. Bunların %28'i petrol tankeri, %43'ü dökme yük gemisi ve %13'ü konteyner gemisi idi.

Ekskavatörler

Ekskavatör (kazaratar, kazmaç), toprak işlerinde kullanılan bir iş makinesidir. Vinç (kreyn), klemşel (kavran kepçe), şavul ekskavatörler, çekme kepçe ekskavatörler, ters kepçeli ekskavatör gibi kollarına göre çeşitleri vardır. Güç aktarımına göre zincirli ya da hidrolik olabilirler. Küçük kanal açımından büyük maden ocaklarının kazılmasına kadar değişik büyüklüklerde ve güçlerde üretilirler. Zemin ve kazı durumuna göre paletli ya da lastik tekerlekli olanları tercih edilir. Kazının yanı sıra şev kesimi, yükleme ve kaldırma işlerinde de kullanılır. Alt takım, paletleri, palet çerçevesini ve hidrolik bir motora ve ayrı ayrı paletlere tahrik sağlayan dişlilere sahip nihai tahrikleri içerir. Alt takımda buldozerinkine benzer bıçaklar da bulunabilir. Gövde operatör kabini, karşı ağırlık, motor, yakıt ve hidrolik yağ tanklarını içerir. Gövde, bir merkez pimi vasıtasıyla alt takıma bağlanır. Yüksek basınçlı yağ, pimin eksenindeki hidrolik bir fırdöndü aracılığıyla paletlerin hidrolik motorlarına beslenir ve makinenin engellenmeden 360° dönmesini ve böylece sağa sola hareket etmesini sağlar.